Heemkundekring: Onderwijs in Borkel en Schaft

Deze week besteedt deze rubriek aandacht aan het onderwijs in Borkel en Schaft. Hoewel de bronnen schaars zijn, valt er over dit onderwerp toch wel het een en ander te vermelden.

Borkel en Schaft - In 1650 komt Borkel en Schaft niet voor op een lijst waarop de gemeenten staan vermeld die een eigen school hebben. Waarschijnlijk gaan de kinderen dan naar school in Valkenswaard of Westerhoven, plaatsen die wel op de lijst voorkomen. In 1799 heeft het dorp wel een eigen school, weliswaar een eenvoudig uit leem opgetrokken gebouw, maar het staat wel binnen de eigen gemeentegrenzen. In 1826 wordt het schoolgebouw vervangen door een stenen versie. De nieuwe school staat precies tussen beide gehuchten in, langs de Dorpstraat op het huidige parkeerterrein voor restaurant De Zwaan. Het is geen grote school. Dat hoeft ook niet want het leerlingental is beperkt. In 1840 bezoeken zo’n veertig kinderen de dorpsschool. Rond 1868 komt er een nieuw schoolgebouw, nu aan de andere zijde van de Dorpstraat, schuin tegenover de plaats van zijn voorganger. Op de plaats van de oude school verrijst tegen het einde van de negentiende eeuw het raadhuis van Borkel en Schaft. Samen met de kerk en de school krijgt dit deel van het dorp hierdoor een centrumfunctie. Wie er in die tijd onderwijzer waren is niet bekend. wel dat in 1872 J. Loos schoolhoofd wordt voor een jaarwedde van 500 gulden plus vrije woning. In 1915 heeft het schoolgebouw gebreken en is het te klein geworden voor het aantal leerlingen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt een nieuwe drieklassige school gebouwd met onderwijzerswoning.

St. Josephschool

Hoewel de school tijdens de Tweede Wereldoorlog nog niet zo oud is, heeft de onderwijsinspecteur ernstige klachten over de toestand in de school. De sanitaire situatie is onduldbaar en de school is smerig. Overal ligt duimdik stof en de spinnenwebben hangen aan de plafonds, aldus de inspecteur. In 1952 wordt de school uitgebreid met een vijfde lokaal en enkele jaren daarna draagt de gemeente het gymlokaal en -terrein over aan het schoolbestuur. In 1969 is de school aan een grondige renovatie toe. De kosten daarvan zijn echter zodanig hoog, dat een andere optie interessant wordt, namelijk nieuwbouw. Het oog valt daarbij op een terrein achter de bestaande en uit 1961 daterende kleuterschool. Dit is ook met de te verwachten integratie tussen kleuterschool en lagere school een interessante optie, aldus het gemeentebestuur. Uiteindelijk besluit de gemeente in 1977 tot nieuwbouw achter de kleuterschool. Het nieuwe gebouw wordt in augustus 1978 officieel geopend en in september van dat jaar daadwerkelijk in gebruik genomen.

St. Servatiusschool

Basisschool St. Servatiusschool telt in oktober 1996 nog bijna 130 leerlingen, maar net als elders in het onderwijs neemt ook hier het aantal leerlingen af. Aan het begin van schooljaar 2014-2015 is het leerlingenaantal ten opzichte van twintig jaar eerder gehalveerd en zijn de scholieren ondergebracht in drie klassen. Opmerkelijk genoeg eenzelfde aantal als waarmee de ‘nieuwe’ school honderd jaar geleden startte! Maar dit doet aan de kwaliteit van het onderwijs, mede door de kleine schaal, geen afbreuk.