Het kleine monument 01, Het wandkleed van Martinali

Valkenswaard telt tal van kleine pareltjes, juweeltjes waarover vaak maar weinig bekend is. Reden dat we in deze rubriek zo nu en dan zo’n pareltje uit de vergetelheid halen. Deze week gaat het over een wandkleed van de kunstenaar Willi (Wim) Martinali (1914-1983).

Martinali werd op 22 november 1914 geboren in Beek en Donk, in een groot gezin. Daarom moest hij na de lagere school gaan werken in een metaalfabriek. Maar school en fabriek botsten met de vrijheidsdrang van de jonge Martinali. Na het overlijden van vader, verhuisde het gezin begin jaren dertig naar Helmond. Wim Martinali probeerde vergeefs met muziek aan de kost te komen. Na enkele baantjes en een korte militaire dienstperiode begon hij in de loop van de Tweede Wereldoorlog met schilderen, eerst - in opdracht van een plaatselijke winkelier - met bloemstukjes, kinderkopjes en madonna’s. 

Toen Martinali na de oorlog terechtkwam in een ziekenhuis wilde hij ook daar gaan schilderen, maar dat werd hem vanwege de verwachtte ‘rommel’ niet toegestaan, wel mocht hij met naald en draad aan de gang. Daar werd de voedingsbodem gelegd voor zijn textielkunstenaarschap, maar hij bleef ook schilderen. Martinali, die zich later in Deurne vestigde en daar in 1983 ook overleed, was ‘een eenzaat [eenling, HvM] en een absolute autodidact’. Maar hij had een ‘aangeboren en opvallend materiaalgevoel’ en een unieke feeling voor kleur.

Deze laatste kenmerken van de kunstenaar zijn terug te zien in het markante wandkleed Twee personen met muziekinstrumenten . Het kleed is 242 x 140 cm en werd door Martinali in 1958 ontworpen voor de toenmalige nieuwbouw van het Hertog Jan College aan de Valkenswaardse Merendreef. De initialen van dit college - ‘HJC’ - zijn prominent in het centrum van het kleed aangebracht. 

Hoewel Martinali bij voorkeur werkte als een vrij en autonoom kunstenaar, lijkt dit opdrachtgebonden wandkleed daarop een uitzondering te vormen. Het werk heeft een abstracte stijl waarop figuren in dynamiek en expressie zijn weergegeven: de figuren zijn herkenbaar, maar wel met enige moeite.
Invloeden van vermaarde kunstenaars als Picasso en Klee zijn in het werk zichtbaar. Het was in 1958 een eigentijds kunstwerk want het kwam tot stand in een periode waarin in de niet-kerkelijke kunst een spanningsveld van kracht was tussen figuratie en abstractie. Het was - als niet religieus werk - in die jaren ook gedurfd voor een rooms-katholieke school als het HJC in het rooms-katholieke Valkenswaard. Dat maakt dat het wandkleed niet alleen een artistieke waarde heeft, maar ook een historische.

Om die redenen besloot het Valkenswaardse college van B&W het wandkleed op advies van de Erfgoedcommissie in november 2018 aan te merken als cultureel erfgoed en er de monumentale status aan toe te kennen.

Omdat na de nieuwbouw van Were Di het wandkleed vele jaren op de zolder van het complex had doorgebracht, is het eerst gerestaureerd. Uiteindelijk heeft het monumentale werk medio juli 2021 een plek gekregen in de Valkenswaardse bibliotheek en is daar weer voor eenieder te bezichtigen en te bewonderen. 

Henk van Mierlo 
Heemkundekring Weerderheem, Oranje Nassaustraat 8F, 5554 AG Valkenswaard